Yapay Öğrenme
Ethem Alpaydın
Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Boğaziçi Üniversitesi, 34342 Istanbul
[email protected]
http://www.cmpe.boun.edu.tr/~ethem
Bir işi bilgisayarda gerçekleyebilmek için, girdiden çıktıya dönüşümün nasıl yapılacağını, yani algoritmasını bilmemiz gerekir. Örneğin bordro hesabının kurallarını biliriz, ama insanları yüz görüntülerinden tanımanın kurallarını bilmeyiz. Farklı açılardan baksak da, saç modelleri değişse de, farklı ışıklandırmalar altında da olsa, tanımakta çok zorluk çekmeyiz, ama bu işi nasıl yaptığımızı bilmeyiz. Bilmediğimiz için algoritmasını yazamayız. Ama bilgisayara bunu “öğretebiliriz.” Bir kişinin farklı örnek görüntülerini gösterip sonra sınama örnekleri verildiğinde bu örneklere en çok benzeyenini bulmaya çalışabiliriz. Buna örüntü tanıma denir, ve yapay öğrenmenin uygulama alanlarından biridir.
Yapay öğrenme, bilgisayarların programlanmak yerine örnek veriden, ya da deneme yanılmayla kendi algoritmasını oluşturabilmesidir. Yapay öğrenmenin günlük yaşamda şimdiden sıkça rastladığımız birçok uygulaması var. Bu konu hem istatistikle, hem de veri tabanlarıyla ilişkili. Çünkü amaç geçmiş veriye bir model oturtmak ve sıklıkla geçmiş veri çok büyük; “büyük veri” bugünlerde en önemli konulardan biri.
Yapay öğrenme yapay zekânın da bir parçası çünkü bir etmenin zeki olarak nitelenebilmesi için, hep aynı hataları yapmaması, deneyimlerinden öğrenebilmesi gerekir. Yepyeni bir ortamdaki (örneğin şu ana dek hiç gidilmemiş bir gezegene inen) robotun kendini ortama hızla uyarlayabilmesi gerekir. Yapay öğrenmede kullanılan yaklaşımlardan biri de beyni modelleyen yapay sinir ağları, ama bilgisayarın öğrenmesiyle insanın öğrenmesi aynı biçimde olmak zorunda değil: Serçe kanatlarını çırpar, Boeing 747’nin ise jet motoru vardır.
Son on yılda geçmiş veriyi inceleyerek model çıkaran ve kendisini kullanıcısına uyarlayabilen, yani “öğrenen” bilgisayar yazılımları her geçen gün çoğalmakta, ve bundan sonra çok daha fazla yaşamımıza girecekler gibi görünüyor. Örneğin konuşma tanıma ve bir dilden dile çeviri üzerinde çok çalışılan konulardan: Düşünün ki siz cep telefonunuza burada Türkçesini söylüyorsunuz ve Fransa’da konuştuğunuz kişi Fransızcasını duyuyor.
Kaynak
– E. Alpaydın “Introduction to Machine Learning” MIT Press, 2010. Türkçe çevirisi “Yapay Öğrenme” Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi 2011